Vase or Face
De vaas van Rubin is een optische illusie. Het plaatje is een bekend voorbeeld van bistabiele waarneming: óf je ziet de witte vaas, óf je ziet twee zwarte gezichten. Maar je kunt ze niet allebei tegelijk zien, wel afwisselend.
Het plaatje van Rubin is een intuïtieve en tegelijk heel praktische demonstratie van figuur/achtergrond-scheiding die plaatsvindt tijdens cognitieve processen in de hersenen. De scheiding tussen figuur en achtergrond bepaalt de interpretatie van de details.
Gedurende de evolutie van de mens hebben onze hersenen allerlei systemen ontwikkeld die ons gezichtsvermogen helpen. Daar merk je zelf bijna niets van, totdat je iets te zien krijgt wat door die systemen verkeerd wordt geïnterpreteerd. Veel optische illusies werken zo: ze houden je brein voor de gek door informatie te geven die bij de hersenen een ‘verkeerde’ reactie teweeg brengen. Andere optische illusies tonen juist grappige eigenaardigheden van onze ogen en hersenen.
Iedereen ziet de dingen om zich heen net even anders, dan de ander. Waar dat aan ligt en waar dat verschil door wordt veroorzaakt, is onduidelijk. Wanneer verschillende mensen voor een rechtbank een ooggetuige verslag doen, zal iedereen het over een paar feiten eens zien en van mening verschillen over een punt van de rest. Uiteindelijk valt niet meer uit te maken wie de waarheid spreekt. Of misschien waren er wel meerdere waarheden en was de situatie ambigu.
Beeldend kunstenaars, schrijvers en wetenschappers hebben van oudsher de neiging om achter de coulissen te willen kijken, maskers af te rukken, de andere kant van een verhaal te willen laten zien, te nuanceren en te tonen dat dingen niet zo eenvoudig liggen, als ze lijken. Rechtlijnigheid en eenduidigheid zijn in de beeldende kunst en literatuur zeldzaam. Het is de cultureel en intellectueel waardevolle ambiguïteit die gebruik maakt van de ruimte tussen de tegenstellingen.
Wat zou kunst zijn zonder ambiguïteit en de ruimte voor interpretatie?
Twijfel zaaien. De wereld laten zien zoals ze niet is maar wel zou kunnen zijn. Mensen aan het denken zetten en bewust maken van hun vooroordelen, dat is wat kunst spannend maakt. Zeker nu.
‘Vase or Face’ brengt een aantal werken van kunstenaars samen, die niet rechtlijnig of eenduidig zijn, maar graag nog andere kanten van een verhaal belichten.
Deelnemende kunstenaars: Norbert Bisky, Pieter Hugo, Pieter Kusters, Ben Merris, Marisa Rappard, Marie Reintjes, Robin Speijer, Gerco de Ruijter, Koen Taselaar and C. A. Wertheim
Vase or Face
‘Rubin’s vase’ is an optical illusion. The picture is a well-known example of bistable perception: either you see the white vase or you see two black faces. You cannot see both at the same time, but you can see them alternately.
Rubin’s picture is an intuitive yet very practical demonstration of figure/background separation that takes place during cognitive processes in the brain. The separation between figure and background determines the interpretation of the details.
During human evolution, our brains developed all kinds of systems that aid our eyesight. You hardly notice this, until you see something that is misinterpreted by those systems. Many optical illusions work like this: they fool your brain by providing information that triggers a ‘wrong’ response in the brain. Other optical illusions show funny peculiarities of our eyes and brains.
Everyone sees things just a little bit differently from the other. It is unclear what causes this and what causes that difference. When several people report an eyewitness in court, everyone will agree on a few facts and disagree on a point from the rest. Ultimately, it is no longer possible to determine who is telling the truth. Or perhaps there were several truths and the situation was ambiguous.
Visual artists, writers and scientists have traditionally tended to look behind the scenes, stripped of masks, show the other side of a story, nuance it and show that things are not as simple as they seem. Straightforwardness and unambiguousness are rare in the visual arts and literature. It is the culturally and intellectually valuable ambiguity that makes use of the space between the opposites.
What would art be without ambiguity and room for interpretation? Sowing doubts. Showing the world as it is not, but as it could be. Making people think and making them aware of their prejudices, that is what makes art exciting. Especially now.
‘Vase or Face’ brings together a number of works by artists, which are not straight forward or unambiguous, but would like to highlight other sides of a story.
Participating artists: Norbert Bisky, Pieter Hugo, Pieter Kusters, Ben Merris, Marisa Rappard, Marie Reintjes, Gerco de Ruijter, Robin Speijer, Koen Taselaar and C. A. Wertheim
